Hac ibadetinin insan hayatý üzerinde özel bir yeri vardýr. Bu nedenle kiþi kutsal beldelere karþý daima bir arzu, özlem, aþk ve ümit içinde yaþamaktadýr. Ýslam dini; öncelik sýrasýna göre nerede olursa olsun Kâbe’ye doðru yönelerek günde beþ vakit namaz kýlýnmasýný emretmiþtir. Sonra hali vakti yerinde olanlarýn, ömründe bir defa Beytullah’ý ziyaret etmeleri istenmiþtir. Böylece mümin, günde birkaç kez kýblenin merkezi olan Kâbe’ye yönelerek namazýný kýlmaktadýr. Bu hasret ve arayýþ, onu hac ibadetine karþý daha duyarlý bir duruma getirmiþtir. Böylece hacca gitme imkânýna kavuþanlar, kutsal yolculuk için özel hazýrlýklar yapmaktadýrlar. Bu hazýrlýklar insanlarýn bulunduðu bölge ve iklime göre farklýlýk arz edebilir. Takdir edileceði üzere harem bölgesinden hac yapanlarla dünyanýn diðer deðiþik yerlerinden gelenlerin hazýrlýklarý ayný olmaz. Doðal olarak uzaktan gelenlerin ulaþým, ikamet, yemek, içmek, saðlýk,giyim ve kuþam gibi çeþitli maddi ihtiyaçlarý söz konusudur. Diðer taraftan bunlarýn ibadet, irþat, rehberlik ve ruh dünyalarýna yönelik beklentileri de göz ardý edilemez. Bu itibarla kiþi; bu kutsal göreve çýkmadan önce bazý konularda daha tedbirli ve dikkatli olmak zorundadýr. Þu günlerde Ýslam dünyasý yeni bir hac mevsimine daha yaklaþmýþ bulunuyor.Bu müstesna yolculuðun özlemini yaþayan hacý adaylarýna ve görevlilere yararlý olur düþüncesiyle birkaç hususu paylaþmak istiyorum.
Belirli Zaman ve Mekân: Ýslam dininde meþru kýlýnan ibadetler, genel olarak belirli bir zamanla kayýtlý kýlýnmýþtýr. Vakit, cuma ve bayram namazlarý ile oruç, zekât ve kurban gibi ibadetler ancak belirlenen zaman dilimlerinde ifa edilmektedir. Týpký bunun gibi hac ibadeti de belirlenmiþ mekânlarda ve zamanda yerine getirilmektedir. Nitekim Kur’an-ý Kerim ayetleri ve Hz. Peygamber (s.a.s.)’in uygulamalarý da bunu göstermektedir: Konuya ýþýk tutmak bakýmýndan þu ayet mealini hatýrlatmakta yarar vardýr: “Hac bilinen aylardadýr. Kim o aylarda hacca karar verip niyet ederse, bilsin ki hac sýrasýnda kadýna yaklaþmak, günaha sapmak ve tartýþýp çekiþmek yoktur. Ne hayýr iþlerseniz Allah onu bilir. Azýk edinin; kuþkusuz azýðýn en hayýrlýsý takvadýr. Öyleyse bana saygý duyun, ey akýl sahipleri!” (Bakara, 197) Görüldüðü gibi insanlarýn dikkati, hac mevsimine çekilmektedir. Bu mevsim, belirli aylar olarak ifade edilmiþtir. Hac mevsimini kapsayan bu aylar; þevval, zilkade ve zil-hicce ayýnýn ilk on günüdür. Ýþte bu döneme, “hac mevsimi” denmiþtir. Abdullah bin Ömer’in naklettiði bir hadis-i þerifte de; yine hac aylarý; “þevval ve zil-kade ayý ile zilhiccenin ilk on günü” olarak açýklanmýþtýr. (Buhari, Hac, 33)Ayet ve hadislerden de anlaþýldýðý gibi hac farizasý ancak bu günlerde ifa edilebilir. Hz. Peygamber (s.a.s.) bu süre içinde hac ibadetinin nasýl ve hangi yerlerde yapýlacaðýný Veda Haccý esnasýnda bizzat beraberinde hac yapan binlerce ashabýna uygulamalý olarak göstermiþtir. Ayrýca Hz. Ebu Bekir’i hac emiri tayin etmiþ ve haccýn nasýl yapýlacaðýný anlatmakla görevlendirmiþtir. Ýslam toplumu asýrlar boyunca dinî teamül haline gelen bu uygulamaya devam etmiþtir. Hal böyle olunca “Hac bilinen aylardadýr” þeklindeki mutlak ifadeye bakarak bu görevin; belirtilen zaman diliminin dýþýnda da ifa edilebileceðini iddia etmek doðru deðildir. Bazý sýkýntýlarý azaltmak veya ortadan kaldýrmak gerekçesi de; haccýn daha geniþ bir süreye veya baþka aylara yayýlabilmesi için yeterli bir sebep olamaz. Bu tür bir tutum ve ýsrar Kur’an ayetlerine ve Hz. Peygamber (s.a.s.)’in fiili uygulamasýna aykýrýdýr. Dört halife dönemi baþta olmak üzere bugüne kadar gelip geçmiþ bütün Müslüman bilginlerin görüþleri de böyle bir uygulamaya izin vermemiþtir. Hal böyle olunca, 1400 yýldan bu yana yürütülen bir fiili duruma raðmen baþka aylarda hac yapmakta ýsrar etmenin hiçbir bilimsel dayanaðý olamaz. Esasen bugün karþýlaþýlmasý muhtemel güçlükleri ortadan kaldýrmak için gerekli imkânlar mevcut iken temeli olmayan bir gerekçede ýsrar etmek gereksiz ve yanlýþtýr. Ayrýca unutmayalým ki bu ibadetin belirtilen zaman dilimi ile gösterilen kutsal yerlerin dýþýnda yapýlmasý; haccýn dinî, ahlaki, sosyal ve siyasi iþlevin ide zayýflatacaktýr. (Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir; c.1, s.208)
Maddi Hazýrlýk Yapmak: Hacca gitmeye karar veren kimse, yola çýkmadan önce hazýrlýklarýný gözden geçirmelidir. Özellikle tercih ettiði hac organizasyonunu incelemeli, tanýmalý ve ona göre kararýný vermelidir. Bu cümleden olarak yol arkadaþýný seçmek, hangi kategori ile gideceðini belirlemek, yeteri kadar yol harçlýðýný yanýna almak ve nerede kalacaðýný seçmek önem arz etmektedir. Böylece ömründe ilk kez önüne çýkan bu fýrsatý, daha düzenli ve güvenilir bir organizasyon ile deðerlendirmelidir. Buna göre; ülkemiz hac düzenlemesi göz önünde bulundurulduðunda normal, müstakil ve otel kategorileri söz konusudur. Bunlardan müstakil bölüm seçilebilir. Zira müstakil ve otel kategorilerinde, aile ortamýnda bir odada kalmak mümkündür. Ne var ki bazýlarý, maddi þartlarý uygun olduðu halde normal kategorilere kayýt yaptýrmaktadýr. Bunun anlamý; hac mevsimindeki ikametlerde, beþ veya yedi kiþiyle birlikte bir odada kalmak ve buradaki temizlik mekânlarýný paylaþmak demektir. Kiþi, baþlangýçta hacca gitmenin heyecanýyla bu durumu kabul edebilir. Oysaki basit ve sade gibi görünen bu karar sonradan birçoðunun þikâyetine neden olmaktadýr. Zaten hac mevsimi sayýlý günlerden ibarettir. Geriye dönüp yanlýþý telafi etmek mümkün olamamaktadýr. Üzülerek belirtmeliyiz ki kimi insanlar iþin maddi ve fiziki þartlarýný iyi analiz edemediði için ikamet yerlerine intibak edememektedir. Çoðu kez çevresiyle tartýþmakta ve strese girmektedir. Dolayýsýyla baþkalarýnýda rahatsýz etmektedir.
Esasen evlerin fiziki yapýlarýna ve olumsuzluklarýna yoðunlaþan bu tür insanlarý ikna ve tatmin etmenin sýnýrý da yoktur. Çünkü ikamet ettikleri binalarýn, büyük bir bölümü sadece hac mevsiminde kullanýlmaktadýr. Hal böyle olunca eksiksiz ve kusursuz ev bulmak gerçekten zordur. Bu gerçekleri kabul etmek istemeyenler, doðal olarak hac günleri boyunca gerginlik ve huzursuzluk yaþayabilir. Þüphesiz ki bu atmosfer hac ibadetini de olumsuz etkilemektedir. Tekrar hatýrlatalým ki hac günleri sakin ve huzur içinde geçirilmelidir. Maddi sýkýntýlarý aþarak gönül dünyasýyla baþ baþa kalmalýdýr: “Kim o aylarda hacca karar verip niyet ederse, bilsin ki hac sýrasýnda kadýna yaklaþmak, günaha sapmak ve tartýþýp çekiþmek yoktur.” Buyrulmaktadýr. Dolayýsýyla insan, bu ibadete niyet edip baþladýðý andan itibaren sözlerinde, tutum ve davranýþlarýnda, iliþkilerinde daha dikkatli ve temkinli olmak zorundadýr.
Manevi Hazýrlýk Yapmak: Yukarda mealini aldýðýmýz ayetteki “azýk edinin” ifadesi; maddi azýðýn yanýnda hayýrlý ameller iþleyerek ahiret hazýrlýðý yapýn anlamýnda da yorumlanmýþtýr. Ancak ayetin hemen devamýnda da, “azýðýn en hayýrlýsý takvadýr” hükmünün yer aldýðý görülmektedir. Aslýnda takva, Kur’an-ý Ke-rim’in üzerinde yoðun olarak durduðu ve toplam216 yerde tekrarlanan bir kavramdýr. Sözlüklerde;“insanýn, ibadet ve güzel iþler yaparak kendisine acý verecek durumlardan korunmasý” þeklinde tarif edilmiþtir. Dinî yönden de Allah’a saygý, O’nun koyduðu kurallarý ihlal etmekten sakýnma, aðýrbaþlýlýk, tevazu, insanlarýn þeref ve haysiyetlerini korumak gibi çok zengin anlamlar taþýmaktadýr.
Burada takvanýn “hayýrlý azýk” þeklinde nitelendirilmesi onun önemine ve derinliðine iþaret etmektedir. Hac ibadetiyle birlikte düþünüldüðünde kötü söz, fücur, çatýþma ve tartýþma gibi ahlaki kurallara riayet etmek demektir. Diðer taraftan haccýn manevi atmosferine yakýþmayan tutumlardan sakýnmaktýr. Sonuç olarak Kur’an-ý Kerim’in büyük önem verdiði takvanýn, konumuzla ilgili olan bölümü þöyle ifade edilebilir: Ýtikadi konularda yanlýþ ve batýl inançlara kapýlmaktan korunmaktýr. Ahlaki ve ameli konularda da; ruhu kirleten kötü duygulardan, fena huylardan,eksik, kusurlu, zararlý ve haksýz davranýþlardan uzak durmaktýr. Daha özet bir tanýmla Ýslam dininde esaslarý belirlenmiþ olan hayat tarzýna uymayan yaþayýþtan sakýnmak ve uzak durmak demektir.
Takvanýn diðer önemli bir fonksiyonu ise; bütün faaliyetlerde ve ödevlerin yerine getirilmesinde Allah korkusunu ve onun murakabesini iç dünyasýnda hissetmektir. Diðer bir ifade ile Allah’tan korkmak, O’na teslim olmayý ön plana çýkararak bu saygýyý, davranýþlarýn ve hayatýn azýðý yani gýdasý yapmaktýr. Ýþte takva bütün bu erdemleri kapsayan yüksek bir fazilettir. Bu sebeple de maddi gýdalarýn bedenimizi beslemesi gibi konumuz olan ayetin ifadesiyle “azýðýn en hayýrlýsý” olan takva da ruhumuzu besler. Herhalde haccýn ruh ve beden üzerindeki kalýcý etkisi de ancak bu manevi hazýrlýkla mümkün olmaktadýr. Bu nedenle hacýlarýmýz yol azýðý ve hazýrlýðý olarak sabýr, azim ve iradeye dayanan geniþ, yüksek bir hedef ortaya koymalýdýr. Geçmiþini sorgulayarak varsa yanlýþ ve hatalarýndan dönmelidir. Bencilliði ve bireyselliði aþarak haccýn manevi atmosferiyle ötekini nefsine tercih edecek kadar olgunlaþmalýdýr. Esasen haccýn en hassas yönü olan ihram, tavaf, sa’y, Arafat ve vakfenin amacý da budur.
Hac Günlerini Ýyi Deðerlendirmek: Haccýn en zor yönü; bu yolda geçirilen zaman dilimini iyi deðerlendirmektir. Zira uzunca görünen bu yolculuk, bir bakýma rüya gibi hemen gelip geçmektedir. Bu nedenle hacýlarýn ve onlara rehberlik eden kafile baþkaný ve din görevlilerin çok dikkatli olmalarý gerekmektedir. Buna göre; hac takvimi ve günleri milimetrik olarak incelenerek iyi bir plan ve program yapýlmalýdýr.Çünkü her kafilenin kutsal topraklara intikali ve ayrýlýþý farklýdýr. Dolayýsýyla burada kalacaklarý günlerin sayýsý da sýnýrlýdýr. Diðer taraftan ulaþým, ikamet ve zaruri ihtiyaçlara ayrýlan süre de dikkate alýndýðýnda hac mevsiminin beklenenden daha kýsa olduðu anlaþýlacaktýr.
Mekke ve Medine ikametlerinde asýl adresimiz Haremeyn (iki mescit) olmalýdýr. Kalacaðýmýz ev, bina ve otel asgari ölçüde dinlenme yerleri olarak deðerlendirilmelidir. Çarþý ve pazarý gezerek zaman israfýna neden olmamalýdýr. Namaz vakitlerinden önce mescide giderek rahat bir mekânda oturmaya çalýþmalýdýr. Mecbur kalmadýkça kapý aðýzlarýnda, merdiven boþluklarýnda ve yol aðýzlarýnda oturulmamalýdýr. Namazlardan sonra cami çýkýþlarýnda acele edilmemelidir. Tahliye iþlemi hafifledikten sonra çýkmak daha uygundur. Bu, hem kendisine hem diðer Müslüman kardeþlerinin hakkýna riayet bakýmýndan önemli bir husustur. Camide boþ, anlamsýz ve yüksek sesle konuþulmamalýdýr. Özellikle dedi kodu ve aþýrý derecede dünyevi hýrs ve arzularý ön plana çýkaracak davranýþlardan kaçýnýlmalýdýr. Telefonlarýn kapalý olmasý en uygun olanýdýr. Açýk olmasý durumunda da zil sesi ayarlanmalýdýr. Þayet konuþmak zorunda ise; olabildiðince kýsa tutulmalý ve sesini yükseltmemelidir.
Mekke’de ev ve oteller kýsmen haremden uzak mesafede sayýlabilir. Ulaþým servisle saðlanmaktadýr. Her namaz için gelip geri dönmek zaman israfýna neden olabilir. Bu durumda herkes, saðlýðýna ve durumuna uygun bir program yapmalýdýr. Mekke’de Mümkün olduðu kadar tavaf yapar. Ancak kendisi erken varmýþ yeterince tavaf yapmýþsa yeni gelenlere kolaylýk saðlamak için metaf alanýna girmemeyide düþünmelidir. Bu durumda insanlar için kurulan ilk (mabet) olan Kâbe’yi göreceði bir yerde oturur ve onun azametini seyreder. Daha da önemlisi onun üzerindeki apaçýk niþaneleri, Ýbrahim’im makamý ile oradaki emniyet ve sükûneti tefekkür eder. Çokça Kur’an okur. Tövbe ve istiðfar eder.
Medine ise; Hz. Peygamber (s.a.s.)’in nuru ile aydýnlanmýþ bir þehirdir. Onun hicret yurdudur. Çünkü hayatýnýn son on yýlýný burada geçirmiþtir. Ebedi âleme yine burada intikal etmiþ ve ayný yerde topraða verilmiþtir. Hac ibadetini ifa etmek amacýyla kutsal topraklara gelen müminler Medine’yi dolayýsýyla Hz.Peygamber (s.a.s.)’in kabrini hasret ve gözyaþý içinde ziyaret etmektedirler. Burada atýlan her adým ve alýnan her nefes önemlidir. Bu nedenle Medine’de ikamet edildiði sürece, beþ vakit namaz mescitte kýlýnmalý ve her fýrsatta Efendimize salat, selam ve dualar okunmalýdýr. Ne mutlu bu görevi, usulüne uygun ve gönül huzuru içinde yapanlara…
|
