Hadislerle Berat Gecesi
Ebu Hüreyre Radýyallahu And’dan rivayet edildiðine göre: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem efendimiz þöyle buyurmuþtur:
—“Þaban ayýnýn on beþinci gecesinin ilk vaktinde Cebrail (a.s) bana geldi; þöyle dedi:
—“Ya Muhammed, baþýný semaya kaldýr. Sordum.
—“Bu gece nasýl bir gecedir? Þöyle anlattý:
—“Bu gece, Allah-u Teala, rahmet kapýlarýndan üç yüz tanesini açar. Kendisine þirk koþmayanlarýn hemen herkesi baðýþlar. Meðer ki, baðýþlayacaðý kimseler büyücü, kahin, devamlý þarap içen, faizciliðe ve zinaya devam eden kimselerden olsun. Bu kimseler tövbe edinceye kadar, Allah-u Teala onlarý baðýþlamaz.
Gecenin dörtte biri geçtikten sonra, Cebrail yine geldi ve þöyle dedi: "Ya Muhammed baþýný kaldýr. Bir de baktým ki, cennet kapýlarý açýlmýþ.
Cennetin birinci kapýsýnda dahi bir melek durmuþ þöyle sesleniyor: "Ne mutlu bu gece rüku edenlere.
Ýkinci kapýdan dahi bir melek durmuþ þöyle sesleniyordu: "Bu gece secde edenlere ne mutlu".
Üçüncü kapýda duran melek dahi, þöyle sesleniyordu: "Bu gece dua edenlere ne mutlu." Dördüncü kapýda duran melek dahi þöyle sesleniyordu: -"Bu gece, Allah'ý zikredenlere ne mutlu".
Beþinci kapýda duran melek dahi, þöyle sesleniyordu: "Bu gece Allah korkusundan aðlayan kimselere ne mutlu."
Altýncý kapýda duran melek dahi, þöyle sesleniyordu: "Bu gece Müslümanlara ne mutlu." Yedinci kapýda da bir melek durmuþ þöyle sesleniyordu: "Günahýnýn baðýþlanmasýný dileyen yok mu ki, günahlarý baðýþlansýn.
Bunlarý gördükten sonra, Cebrail'e sordum: "Bu kapýlar ne zamana kadar açýk kalacak?
Þöyle dedi: "Ya Muhammed, Allah-u Teala, bu gece, Kelp kabilesinin koyunlarýnýn tüyleri sayýsý kadar kimseyi cehennemden azat eder."
- Hz. Ayþe Radýyallahu Anha anlatýyor: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdular ki: "Allah Teala Hazretleri, Nýfs-u Þa'ban gecesinde dünya semasýna iner ve Kelb kabilesinin koyunlarýnýn tüyünün adedinden daha çok sayýda günahý affeder."
Berat Gecesinin Mahiyeti ve Önemi
Yýllýk bir program çerçevesinde yürütülen ticari faaliyetler yýl sonunda o program esaslarýna göre kontrol) ve teftiþ edilir. Kâr zarar hesaplarý yapýlýr. Kesin hesabýn tespitinden sonra da gelecek yýlýn programý hazýrlanarak þeklini alýr.
Her yýl tekrar edilen bu kontrol ve tespit iþlemleri sayesinde ekonomik hayatta istikrarlý ve saðlam bir ilerlemenin temini mümkün olur.
Bu misalin ýþýðýnda manevi hayatýmýza ve faaliyetlerimize bakalým. Dünya, âhiret hayatýnýn kazanýlmasý için yaratýlmýþ bir manevi ticaret yeri olduðuna göre, o ticaretle ilgili faaliyetlerin de yýllýk muhasebeye tabi olmasý gayet tabiidir.
Bu muhasebenin vakti üç aylarýn içindedir. Berat Kandili ile baþlayýp Kadir Gecesiyle biten devreye rastlar.
Duhan Sûresinin 2., 3. ve 4. âyetlerinin Berat Gecesinden bahsettiði bildirilmektedir. Âyetlerin meali þöyle:
"O apaçýk kitaba and olsun ki, biz onu gerçekten mübarek bir gecede indirdik. Çünkü biz onunla insanlarý uyarmaktayýz. Bütün hikmetli iþler o gecede tefrik olunur."
Bu âyetler hakkýnda iki görüþ vardýr. Çoðu tefsir bilginlerinin görüþüne göre, bu mübarek gece Kadir Gecesidir. Ýkrime bin Ebi Cehil'in de dahil olduðu bir grup alim ise; bu gecenin Berat Gecesi olduðunu söylemiþlerdir. Her iki tefsiri birleþtiren diðer bir görüþe göre de, hikmetli iþlerin ayýrýmýnýn yapýlmasýna Berat Gecesinde baþlanmakta ve bu iþlem Kadir Gecesine kadar devam etmektedir. Bu hikmetli iþler nelerdir ve âyetin mânasý nedir?
Yýllýk Kader Programý
Ýbni Abbas'tan rivayet edildiðine göre, hikmetli iþlerin birbirinden ayýrd edilmesi þu þekilde cereyan etmektedir:
Bu seneden gelecek seneye kadar meydana gelecek olaylarýn hepsi ayrý ayrý melekler tarafýndan defterlere yazýlýr. Rýzýklar, eceller, zenginlik, fakirlik, ölümler, doðumlar hep bu esnada kaydedilir. O yýlki hacýlarýn sayýsý bile bu devrede takdir olunur. Herkesin ve her-þeyin o sene içindeki mukadderatý kaydedilir.
Rýzýkla alakalý defterler Mikail Aleyhisselâma verilir.
Savaþlarla ilgili defterler Cebrail Aleyhissalama verilir.
Ameller nüshasý dünya semasýnda görevli melek olan Ýsrafil'e verilir ki bu büyük bir melektir.
Ölüm ve musibetlerle ilgili defter de Azrail Aleyhisselâma teslim edilir.
Fahreddin er-Râzî"nin açýklamasýna göre bu defterlerin düzenlenmesi Berat Gecesinde baþlar, Kadir Gecesinde tamamlanarak her defter sahibine teslim edilir.1
Berat Kandilinin "bütün senede bir kudsi çekirdek hükmünde ve beþer mukadderatýnýn programý nev'inden olmasý cihetiyle Leyle-i Kadrin kudsiyetinde" olmasý bu manalara dayanmaktadýr.2
Kur'ân'ýn bu gecede indirilmesi meselesine ise þöyle bir açýklama getirilmektedir:
Berat gecesi, Kuran-ý Kerimin Levh-i Mahfuzdan dünya semasýna toptan indirildiði gecedir. Buna inzal denir. Kadir gecesinde ise Peygamberimize ilk kez ve parça parça indirilmeye baþlanmýþtýr. Buna da tenzil denir.
Berat Gecesinin Özellikleri
Tefsirlerde bu gece ile ilgili olarak þu þekilde izahlar yer almaktadýr: Vergi ödendiði zaman nasýl ki vergi borçlusuna borcundan kurtulduðunu gösteren bir belge veriliyorsa, Allah Azze ve Celle de Berat Gecesinde mü'min kullarýna berat yazar. Zaten bu gecenin dört adý vardýr: "Mübarek Gece", "Berae Gecesi", "Sakk Gecesi. Belge ve senet. (Allah Teala bu gece mü'min kullarýna beraet yazar)", "Rahmet Gecesi."
"Berat, beraet" kelimesi "el-berâe" kelimesinin Türkçedeki kullanýlýþ þeklidir. Beri olmak, aklanmak, temiz ve suçsuz çýkmak demektir.
"Berâet" iki þey arasýnda iliþki olmamasý, kiþinin bir yükümlülükten kurtulmasý veya yükümlülüðünün bulunmamasý anlamýna gelmektedir. Mü'minlerin bu gece günah yüklerinden kurtulup Ýlâhî baðýþa ermeleri umulduðu için de Berat Gecesi denmiþtir.
Bir kýsým âlimlerin, kýblenin Kudüs'teki Mescid-i Aksâ'dan Mekke'deki Kabe istikametine çevrilmesinin Hicretin ikinci yýlýnda Berat Gecesinde gerçekleþtiðini kabul etmeleri de geceye ayrý bir önem kazandýrmaktadýr.3
Berat Gecesinin beþ ayrý özelliði vardýr.
1. Bütün hikmetli iþlerin ayýrýmýna baþlanmasý.
2. Bu gecede yapýlacak ibadetlerin diðer vakitlere nispetle kat kat sevaplý olmasý.
3. Ýlâhi rahmetin bütün âlemi kuþatmasý.
4. Allah'ýn af ve baðýþlamasýnýn coþmasý.
5. Peygamberimize tam bir þefaat yetkisinin verilmiþ olmasý.
Bir rivayette bildirildiðine göre Resulullah Aleyhissalâtü Vesselam Þâban'ýn onüçüncü gecesi ümmeti hakkýnda þefaat niyaz etti, üçte biri verildi. Ondördüncü gecesi niyaz etti üçte ikisi verildi. Onbeþinci gecesi niyaz etti, hepsi verildi. Ancak Allah'tan devenin kaçmasý gibi kaçanlar baþka...
Zemzem kuyusunun bu gecede açýk bir þekilde coþup çoðalmasý da bu manalarý kuvvetlendiren kutsal bir iþaret olarak yorumlanmaktadýr.4
Peygamber Efendimiz bir hadis-i þeriflerinde Berat Gecesinin feyiz ve bereketini çeþitli þekillerde nazara vermektedir.
"Þâban'ýn 15. gecesi geldiðinde geceyi uyanýk ibadetle, gündüzü de oruçlu olarak geçirin. O gece güneþ battýktan sonra Allah rahmetiyle dünya semasýna tecelli eder ve þöyle seslenir:
"Ýstiðfar eden yok mu, affedeyim ve baðýþlayayým. "Rýzýk isteyen yok mu, hemen rýzýk vereyim.
"Baþýna bir musibet gelen yok mu, hemen saðlýk ve afiyet vereyim.
"Böylece tan yerinin aðarmasýna kadar bu þekilde devam eder." 5
Çünkü o gece Ýlâhi rahmet coþmuþtur. Berat Gecesi beþer mukadderatýnýn programý çizilirken insanlara verilen eþsiz bir fýrsattýr. Bu fýrsatý deðerlendirip günahlarýný affettirebilen, gönlünden geçirdiklerini bütün samimiyetiyle Cenab-ý Hakka iletip isteklerini Ondan talep eden ve belalardan Ona sýðýnan bir insan ne kadar bahtiyardýr. Buna karþýlýk, her tarafý kuþatan rahmet tecellisinden istifade edemeyen bir insan ne kadar bedbahttýr.
Bu Gece Af Dýþý Kalanlar
Peygamber Efendimiz bu gecede af dýþý kalanlarý þu hadisleri ile bildirmektedir:
"Muhakkak ki, Allah Azze ve Celle Þâban'ýn onbeþinci gecesinde rahmetiyle yetiþip herþeyi kuþatýr. Bütün mahlukatýna maðfiret eder. Yalnýzca müþrikler ve kalbleri düþmanlýk hissiyle dolu olup insanlarla zýtlaþmaktan baþka bir þey düþünmeyenler müstesna."6 "Yüce Allah bu gece bütün Müslümanlara maðfiret buyurur, ancak kâhin, sihirbaz yahut müþahin (çok kin güden) veya içkiye düþkün olan veya ana babasýný inciten yahut zinaya ýsrarla devam eden müstesna."7
"Allah Teâlâ Þâban'ýn onbeþinci gecesi tecelli eder ve ana-babasýna asi olanlarla Allah'a ortak koþanlar dýþýnda kalan bütün kullarýný baðýþlar."8
Üç aylara ayrý bir ruh ve mâna içinde giren Peygamber Efendimiz özellikle Þaban ayýna özel bir özen gösterir, baþka zamanlarda görülmemiþ bir derecede ibadete ve âhiret iþlerine yönelirdi. Bu ayýn çoðu günlerini oruçlu geçirirken, geceleri de diðer gecelerden çok farklý bir þekilde ihya ederdi.
Bir Berat Gecesinde uyanýp da Resulullah Aleyhissalâtü Vesselamý yanýnda bulamayan Hz. Âiþe kalkarak Efendimizi aramaya baþladý. Sonunda Peygamberimizi Cennetü'1-Bakî mezarlýðýnda baþýný semaya kaldýrmýþ halde buldu.
Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselam mübarek hanýmýna Berat Gecesinin faziletini þöyle anlattý:
"Muhakkak ki, Allah Teâlâ Þâban'ýn onbeþinci gecesinde dünya semasýna rahmetiyle tecelli eder ve Benî Kelb Kabilesinin koyunlarýnýn kýllarý sayýsýnca insanlarý maðfiret eder."9
Ýþlenen sevaplý amellerin deðeri baþka zamanlarda on ise, Berat Kandilinde yirmi bindir. Meselâ baþka zamanlarda okuduðumuz bir tek Kur'ân harfine on sevap veriliyorsa, bu gecede her bir harfine yirmi bin sevap verilmektedir.
Bu bakýmdan tam bir ihlâsla çalýþýp ihyasýna gayret gösterebildiðimiz takdirde Berat Kandili elli bin senelik bir ibadet hayatýnýn sevabýný bir gece içinde bize kazandýrabilir. "Onun için elden geldiði kadar Kur'ân ve istiðfar ve salavatla meþgul olmak büyük bir kârdýr."10
Tek kiþinin çalýþma ve kazanma gücü maddi hayatta olduðu gibi manevi hayatta da sýnýrlýdýr diyorsak, bunun çaresi vardýr. Ayný gayeyi paylaþan ve dünyada ayný maksatla yaþayan mü'min kardeþlerimizle birlikte teþkil ettiðimiz manevi þirket; bize hesabýndan âciz kalacaðýmýz sonsuz bir manevi serveti kazandýrabilir. Üstelik maddi kazançlarda kâr, ortaklar arasýnda bölünerek küçüldüðü halde mânevi kârda böyle bir þey kesinlikle söz konusu deðildir. Çünkü manevi faaliyetler nurludur. Nur ise maddi eþya gibi küçülmez ve bölünmez.
Berat Gecesi ibadeti
Gecenin manevi deðeri dolayýsýyla namaz, Kur'ân tilaveti, zikir, tesbih ve istiðfarla geçirilmesi, bu gece vesilesiyle muhtaçlara yardým ve benzeri hayýrlý amellere özel bir önem verilmesi müstehaptýr.
Ýmam-ý Gazali Hazretleri el-Ýhyâ'da, Berat Gecesinde yüz rekât namaz kýlýnmasý hakkýnda bir rivayete yer verse de, hadis âlimleri bu namazýn sünnette yerinin olmadýðýný, böyle bir namazýn Hicretten 400 sene sonra Kudüs'te kýlýnmýþ olduðu tesbitinde bulunurlar. Hatta Ýmam Nevevi böyle bir namazýn sünnette bulunmadýðý için bid'at bile olduðunu ifade eder.
Bunun yerine kaza namazýnýn kýlýnmasý daha isabetli olacaktýr. Bununla beraber kýlýndýðý takdirde de sevabýnýn olmadýðý anlamýna gelmez.
Çünkü ibadet alýþkanlýklarýnýn iyice azaldýðý zamanýmýzda insanlarýn bu vesileyle namaza yönelmelerini hoþgörü ile karþýlamak faydalý olacaktýr.
Berat Gecesi Duasý
Peygamber Efendimiz Aleyhissalâtü Vesselam bu gece Rabbine þöyle dua etmiþtir:
"Allahým, azabýndan affýna, gazabýndan rýzana sýðýnýrým, Senden yine Sana iltica ederim. Sana gereði gibi hamd etmekten âcizim. Sen Kendini sena ettiðin gibi yücesin."11
Berat Duasý
Bazý mâna büyüklerinin de þöyle bir duasý vardýr:
"Allahým, þayet ismimi saîdler defterine yazdýysan, orada sabit kýl. Þayet ismimi þakiler defterine yazdýysan oradan sil. Çünkü Sen buyurdun ki, 'Allah dilediðini siler yok eder, dilediðini de sabit býrakýr, Levh-i Mahfuz Onun katýndadýr."12
Bu idrak ve þuur içinde ihya edeceðimiz Berat Gecesinin hepimiz için hayýrlara vesile olmasýný Cenab-ý Haktan niyaz edelim.
Kaynaklar
1 Hülâsâtü'l-Beyân. 13:5251.
2 Þualar, s,426.
3 TDÝ."Berat" maddesi.
4 Hak Dini Kur an Dili, 5:4295
5 Ýbni Mâce, Ýkame, 191.
7 et-Tergîb ve't-Terhib, 2:118.
8 Ýbni Mace, Ýkametü's-Salât, 191; Tirmizî, Savm, 38.
9 Tirmizî, Savm:39.
10 Þualar, s.426.
11 et-Tergib ve't-Terhîb, 2:.119, 120.
12 Ra’d Suresi, 39; Mecmuatü’l-Ahzab, 1:597.
|
