Okul öncesi dönemde, genellikle 7-8 yaþlarýna kadar görülen izinsiz eþya alma davranýþý, bir uyum ve davranýþ bozukluðu olan 'çalma davranýþý' olarak kabul edilmez. Bu dönemden önce, özellikle 3-6 yaþlarý arasýnda çocuklar gittikleri evlerde veya kreþte arkadaþlarýnda gördükleri objeleri ve oyuncaklarý almakta sakýnca görmezler. Çocuðun bu davranýþýnýn altýnda yatan neden, beðendiði nesneyi yanýnda bulundurmaya çalýþmaktan öte birþey deðildir. Okul öncesi dönemde mülkiyet duygusu tam olarak geliþmediði için, çocuklar, baþka birine ait bir eþyayý izinsiz olarak almanýn kötü bir davranýþ olduðunu anlamakta güçlük çeker. Bu nedenle, çalma davranýþýnýn bir uyum ve davranýþ bozukluðu olarak ele alýnabilmesi için çocuðun ilkokul çaðýna gelmiþ olmasý gerekir.
Çocuklarda bir uyum ve davranýþ bozukluðu olarak görülen çalma davranýþýnýn altýnda yatan sebepler aþaðýdaki gibi özetlenebilir;
1. Hatalý anne-baba tutumlarý
- Aþýrý disiplinli tutum
- Kýyaslamacý tutum
- Paraya aþýrý düþkünlük veya cimrilik
- Maddi cezalar verme
- Gereksinimlerin giderilmemesi
- Önceki çalma davranýþýnýn pekiþtirilmesi
Yukarýdaki baþlýklarda görüldüðü gibi, anne-babalarýn aþýrý disiplinli ve katý tutumlarý çocuklarda çalma davranýþýna neden olabilir. Çocuðun kardeþleriyle veya komþu, arkadaþ ve akraba çocuklarýyla sýklýkla kýyaslandýðý aile ortamlarý çalma davranýþýna zemin hazýrlayabilir. Ailenin, çocuðun maddi ihtiyaçlarýný karþýlamayarak onu cezalandýrmasý, ekonomik güçlükler nedeniyle çocuðun fiziksel ihtiyaçlarýný giderememesi, anne-babanýn paraya aþýrý düþkünlüðü veya cimriliði, parayý çocuða karþý bir tehdit aracý olarak kullanmasý gibi hatalý tutumlar da çalma davranýþýnýn ortaya çýkmasýna neden olmaktadýr.
2. Deðersizlik duygusu ve öz-güven eksikliði
Çocuðun kendini deðersiz hissetmesi bu davranýþý destekler. Kendini yetersiz hisseden çocuk deðerli gördüðü eþyalarý çalarak kendini deðerli kýlmaya çalýþýr. Yetersizlik duygularý taþýyan çocuðun anne-babasýnýn aþýrý koruyucu tutumu ve çocuðu sürekli kontrol etmeye çalýþýr tavýrlarý çocuðun bu duygularýný pekiþtirir. Böylece, kendisine güvenilmediðini düþünen çocuk giderek öz-güvenini kaybetmeye baþlar.
3. Kýskançlýk ve rekabet duygularý
Kardeþlerini veya baþka çocuklarý kýskanan çocuklar yaþadýklarý rekabet duygusunu bastýrabilmek için çalma davranýþý gösterebilirler. Bu nedenle uyum bozukluðu geliþtiren çocuklarda çalmak, kýskanýlan veya rekabet edilen kiþiden öç almak anlamýna gelmektedir.
4. Sevgisizlik ve ilgisizlik
Fiziksel ve maddi ihtiyaçlarýn giderilmemesi gibi, manevi ihtiyaçlarýn giderilmemesi de bu uyum bozukluðuna neden olabilmektedir. Yeterince sevilmediðini düþünen, duygusal anlamda yeterince ilgi görmeyen çocuk, baþkalarýna ait eþyalarý çalarak elde edemediði sevgi açýðýný gidermeye çalýþýr. Bu sebeple, kimsesiz çocuklarda, sokak çocuklarýnda ve aileleri tarafýndan dýþlanmýþ çocuklarda çalma davranýþýnýn görülme sýklýðý fazladýr.
Çocuklarýnda çalma davranýþý görülen anne-babalarýn, bu davranýþýn tedavi edilmesi ve ileride yeniden ortaya çýkmasýnýn veya yerini baþka bir davranýþ bozukluðuna býrakmasýnýn önlenmesi için zaman kaybetmeden bir uzmana baþvurmalarýný öneriyoruz. Bir psikologla uzmanla birlikte yapýlan çalýþmalarda yukarýdaki sebeplerden hangilerinin bu davranýþýn geliþmesine yol açtýðý tespit edilmeli ve bu nedenler ortadan kaldýrýlmalýdýr. Davranýþa neden olan faktörler kontrol altýna alýndýðýnda davranýþta hýzla ortadan kalkacak ve yeni baðýmsýz sorunlarýn oluþumu da engellenmiþ olacaktýr.
Anne-babalar, bu sorun nedeniyle baþvurduklarý uzman tarafýndan çocuklarýna yaklaþýmlarý konusunda da bilgilendirilmelidirler. Burada kýsaca özetlemek gerekirse, çalma davranýþý gösteren çocuklarýn ailelerinin dikkat etmeleri gereken þeyler aþaðýda sýralanmýþtýr;
1. Yargýlayýcý ve suçlayýcý tutumdan uzak durmak
2. Aþaðýlayýcý, küçük düþürücü ve ayýplayýcý tavýr sergilememek
3. Çocuðu deþifre etmek
4. Bu davranýþý nedeniyle çocuða duyulan güvensizliði ifade etmek
5. Cezalandýrýcý ve yasaklayýcý tutumlar sergilemek
6. Gurur kýrýcý davranýþlar sergilemek
7. Þiddete baþvurmak
|
