Kur’an insanlarý bazý kiþiler ve toplumlar gibi olmaktan sakýndýrmaya ve “Sakýn ha bu adamlar gibi olmayýn” demeye devam ediyor.
Ýþte bir örnek:
-Allah’ý ve kendilerini unutanlar gibi olmayýn
Allah (cc) Haþr Sûresinde þöyle buyuýruyor:
“Siz ey iman edenler! Allah’a karþý takvalý olun (O’na karþý sorumluluk bilinciyle hareket edin). Þimdi herkes (kendisine) malum olmayan yarýn için ne hazýrladýðýna baksýn! Ve (bir kez daha): Allah’a karþý sorumlu olduðunuzu bilin. Çünkü Allah her yaptýðýnýzdan haberdardýr.
Aman ha, kendileri Allah’ý unutan, bunun sonucu olarak da Allah’ýn bizzat kendilerine unutturduðu sorumsuzlar gibi olmayýn. Ýþte onlar, evet onlardýr yoldan sapanlar.” (Haþr 59/18-19)
“Yani, Allah'ýn insana baðýþladýðý akýl melekesini kasýtlý bir þekilde yanlýþ kullanmakla ve -O'ndan gafil olmanýn sonucunda- kendi ruhî potansiyelini boþa harcamak suretiyle.” (M. Esed, Meal: 1134)
Allah’ý ve kendilerini unutanlar, þüphesiz hem bir gaflet içindedirler, hem de büyük zarara uðrarlar. Bunu da kendi tecihleri yüzünden hak ederler. Onlar Allah’ý ve O’na karþý sorumlu davranmayý, yapmasý gereken insanlýk görevlerini, nereden gelip nereye gittiðini unutursa; Allah da ona kendi gerçeðini, varacaðý yeri, hayatýn anlamýný unutturur. Ya da Allah’ýn kendisine bahþettiði yetenekleri boþa harcamýþ olur.
Kim Allah’ýn hakkýný yerine getirmeyi terkederse onun hakký, kendisinin kendisine unutturulmasýdýr. Bu þu demektir: Allah onlara hayýr yönünden nefislerinin alabileceði hazlarý unutturur. (Taberi, Tefsir, 12/50)
Haþr Suresi 18. âyet ‘sorumlu davranma’ çaðrýsýydý, 19. âyet ise ‘sorumsuzluða karþý’ uyarý.
“Hem erkek ve kadýn münafýklara, hem de hakký açýktan açýða inkar edenlere Allah, içinde yerleþip kalacaklarý cehennem ateþi vaad etmiþtir; onlarýn payýna düþecek olan budur. Çünkü Allah onlarý lanetlemiþtir; ve sürüp gidecek bir azap beklemektedir onlarý.”(Tevbe 9/68) ile desteklenen bu psikanalitik ifade, nifak psikolojisinin iç yüzünü ortaya seriyor.
Zýmnen: Münafýk yalnýzca baþkalarýna münafýklýk yapmaz. Nifaký giderek öyle benimser ki, artýk kendi kendisinin münafýðý olur. Kendi kendini unutmak budur. Kendini unutan kendine yabancýlaþýr, kendisine yabancýlaþan giderek kendisiyle kavgalý hale gelir. Kendini unutandan, þahdamarýndan yakýn olan Allah’ý hatýrlamasý beklenmez. Dolaysýyla insanýn kendinden uzaklaþmasý, ayný zamanda Allah’tan uzaklaþmasý anlamýna gelir. Týpký tersinin de doðru olduðu gibi. Ýnsanýn Allah’ý unutmasýndan Allah zarar görmez, fakat bu kendine yabancýlaþmayý getirdiði için, insan zarar görür ve hepten kayeder.” (M. Ýslamoðlu, Meal s: 1108)
Onlar hakký unuttular, Allah (cc) da onlarý unutkanlardan yaptý. Bundan dolayý kendilerine fayda verecek þeylerin arkasýndan gidemezler. (Zamahþeri, Tefsir, 4/496)
Bu bir baþka açýdan þu demektir. Siz Allah’ý zikretmeyi unutmayýn ki Allah da size salih amel iþlemeyi unutturmasýn. Zira mükâfat amelin cinsindendir. Bunun için Allah (cc) þöyle diyor: “Ýþte onlar doðru yoldan sapanlardýr.” Yani Allah’a itaatten çýkanlardýr. Böyleleri kýyamet gününde hüsrana uðrayacaklar.
Týpký þu âyette söylendiði gibi.
“Ey iman edenler! Mallarýnýz ve çocuklarýnýz sizi Allah'ý anmaktan alýkoymasýn. Kim bunu yaparsa iþte onlar ziyana uðrayanlardýr.” (Münafýkûn 63/9 (Ýbni Kesir, Muhtasar Tefsir, 3/477)
Allah’ý unutmaktan maksadýn Allah’ýn kulu olduðu bilincinden yoksunluk ve O’na karþý kulluk borcunu umursamama olduðu anlaþýlmaktadýr. Ya da uyarýlara kulak týkamak, iþi ciddiye almamaktýr.
“Münafýk erkekler ve münafýk kadýnlar (sizden deðil), birbirlerindendir. Onlar kötülüðü emreder, iyilikten alýkor ve cimrilik ederler. Onlar Allah'ý unuttular. Allah da onlarý unuttu! Çünkü münafýklar fâsýklarýn kendileridir.”(Tevbe 9/67)
Burada ayný fiil kullanýlýyor. Münafýklar Allah’ý umursamadýklarý, dini ciddiye almadýklarý, bir nevi dalgaya getirmeye kalkýþtýklarý için Allah da onlarý rahmetine layýk görmez. Allah (cc) hiç bir þeyi unutmadýðýna göre buradaki unutmanýn, rahmetten ve lütuftan mahrum býrakmak olduðu söylenebilir.
Burada “Allah’ý unutmanýn” yaptýrýmý ve sonucu “Allah’ýn da onlarý kendilerini unutturmasý” (Haþr 59/19) þeklinde ifade edilmiþtir ki bu, Allah bilincine sahip olmayan kiþinin kâmil manada insan olma þuurunun da zayýflayacaðý anlamýna gelir.
Allah’ý unuttuklarý, emirlerini terkettikleri için Allah’ýn da kendilerini kendilerine unutturduðu, yani kendileri lehine hayýr iþlemeyi unutturduðu, ya da Allah’ýn hakkýný unutup Allah’ýn da kendilerine kendi haklarýný unutturduðu kimseler gibi olmayýn anlamýnda olduðu da söylenmiþtir.
Þöyle de açýklanmýþtýr: Allah’ý, O’na þükretmeyi, O’na tazim etmeyi terketmek suretiyle unuttuklarý için Allah’ýn de kendilerini kendilerine ve birbirlerine azabý hatýrlatmayý unutturduðu kimseler gibi olmayýn.
Bir baþka açýklamaya göre bu âyet: Bazýlarý rahatlýk zamanýnda Allah’ý unuttuklarý için Allah’ýn da kendilerini zorlu ve sýkýntýlý zamanlarda kendilerine unutturduðu kimseler gibi olmayýn demektir. (Kurtubi, Tefsir s: 2/3032)
Allah’ýn kendileri gibi olmaktan sakýndýrdýðý kimseler, Allah'tan korkmaz, hukukunu tanýmaz ve O'nun sonsuz korumasýndan yardým dilemez olmuþlardýr da Allah da onlara kendilerini unutturmuþtur. Sarhoþ gibi ne yaptýklarýný bilmezler.
Ýnsanýn eþref-i mahlukât olduðunu, dolaysýyla da kendi deðerini unutur. Kendisine sunulan bu yüce deðeri, insanlýk onurunu, kâinatýn efendisi olma pâyesini nasýl koruyacaðýný aklýndan çýkarýr. Bununla da kalmaz, ya inançsýzlýk iddia eder, ya da gider uydurma ilahlara kulluk eder. Uydurma ilahlara kulluk yapanlara katýlýr, onlarla birlikte hakka karþý kutsal savaþa giriþir. Öleceðini, hesaba çekileceðini, iþlediði suçlardan dolayý ceza alacaðýný unutur.
Böyleleri elbette kendisini kurtaracak salih amelleri düþünmez, azabdan koruyacak iþler yapmaz ve yarýn için bir þeyler hazýrlamayý akýl etmez. Öyle bir derdi, öyle bir sýkýntýsý olmaz.
Sonuçta böyleleri kýyamet günü öyle dehþetli trajedilere maruz kalýrlar ki, kendilerinden geçerler. Hatta ruh yoktur deyip duranlar dahi, böyle kendilerini unutmuþ, insan varlýðýnýn en mühim ayýrýcý unsurunu teþkil eden þuur nimetini kavrayamamýþ kimselerdir.
Ýnsanýn kendisini hissetmesi fýtrî olduðu için þuurdan, þuurun hukukundan ve onun Allah'a bakan yönünden gaflet edenlerin fýtratý bozulmuþ kimseler olduklarýna tenbih için unutmak ile ifade edilmiþtir. (Elmalýlý, Tefsir, 7/520)
"Allah'ý unutup da Allah'ýn da kendilerini unutturduðu kimseler gibi olmayýn."Bugerçekten hayret edilecek bir durumdur. Fakat gerçektir. Allah'ý unutan adam bu dünya hayatýnda kendisini yüceler alemine baðlayan baðdan kopuk halde yaþar. Bu hayatýný merada otlanan hayvanlarýnkinden daha üstün kýlacak hedeften yoksun hale gelir. Bu durumda onun kendi insanlýðýný unutmasýdýr. Bu gerçeðin yanýnda bir gerçek daha ilave edilir veya ondan baþka bir gerçek doðar. Bu da sözkonusu yaratýðýn kendi kendisini unutmasý, sürekli olan ebedi hayatý için bir azýk hazýrlamamasý, yarýný için hazýrladýðý azýða bakmamasýdýr. (S. Kutub, fi- Zýlâli’l-Kur’an, 6/3531)
Yani, Allah'ý unutmak, insanýn kendisini unutmasý demektir. Çünkü O'nun kulu olduðunu unutan kimse, bu dünyadaki konumunu yanlýþ deðerlendiriyordur. Sýrf bu temeldeki yanlýþlýk dolayýsýyla onun tüm hayatý yanlýþ bir yolda harcanýr gider. Bir kimse hakikatte kulu olmadýðý kimselere kulluk yaparsa, sýrf bu hatasý dolayýsýyla tüm hayatý mahvolur.
Ýnsanýn bu dünyadaki asýl konumu kulluktur. Ve o mutlak anlamda özgür deðildir. Fakat o sadece ve sadece bir tek Allah'ýn kuludur ve baþka hiç kimsenin kölesi deðildir. Bunu idrak etmeyen bir kimse, gerçekte kendini unutmuþtur. Fakat bildiði halde bu gerçeði unutan kimse, zaman zaman bir kafir ve müþriðin hareket ettiði gibi davranabilir.
Kiþinin devamlý sýrat-ý mustakim üzerinde yürüyebilmesi için hiçbir zaman Allah'ý unutmamasý gerekmektedir. Bundan gafil olduðunda kendini de unutacaðýndan, gafleti fýskýna sebep olur. (Mevdudi, Tefhim, 6/225)
Her ne þekilde olursa olsun bu dünyada Allah’ý, O’na ibadeti, O’na karþý sorumluluðunu, kime þükredeceðin, sonunda kime geri döneceðini unutan kimseler kýyamet günüde affý ve maðfireti, lütuf ve ihsaný, Allah’a yakýnlýðý ve iyilerin yanýnda olmayý hak edemezler.
Orada bu gibi yüce, sevindirici, muhteþem kazançlar/hediyeler daðýtýlýrken onlar unutulacak, yani bir kenarda býrakýlacaklar. Allah (cc) þöyle buyuruyor:
“Ama kim ki Beni anmaktan yüz çevirirse, bilsin ki, onun dar bir hayat alaný olacaktýr; ve Kýyamet Günü onu kör olarak kaldýracaðýz".
(Böyle biri, Kýyamet Günü'nde:) "Rabbim, ben gören biriyken beni niçin kör olarak kaldýrdýn?" diye soracak.
(Allâh) buyurur ki: "Nasýl sana âyetlerimiz geldiði zaman, sen onlarý unuttuysan, bugün de sen öyle unutulursun!"(Tâhâ 20/124-126)
Hüseyin K. Ece 15.2.2012
Zaandam
