Egosantrizm, "çocuðun çevresini keþfettiði, bu çevrenin kendisi için yaratýldýðý inancýný
taþýdýðý ve baþka kimselere aldýrýþ etmediði bir dönemdir."(108) Çocuðun kendisi ile kendi
dýþýnda olanlarý ayýramadýðý bu dönem(109), genellikle 2-6 yaþlarýný kapsamaktadýr.(110)
Egosantrizm dönemindeki çocuk, dünyayý yalnýz kendi bakýmýndan görmektedir. Ona
göre, çevresindeki kiþiler ve etrafýndaki eþyalar kendisi gibi düþünürler ve hissederler.
Bundan dolayý inançlarý da günlük tasavvur ve idraklerinden ayrý deðildir.(111)
Çocuktaki egosantrik düþünceler zaman zaman çeþitli þekillerde tezahür eder, çocuk
konuþmalarýnda hep kendisinden bahseder, oyuncaklarýyla baþkalarýnýn oynamasýna izin
vermez. Anne babasýnýn yalnýz kendisiyle ilgilenmesini ister ve bu yüzden, yeni doðan
kardeþini kýskanýr, onu istemez.
Çocuk egosantrizminin çeþitli tezahür þekillerinden biri de, "Finalizm (Gayecilik)"dir.
Çocuktaki finalizme göre her þey insanýn iþine yaramak için yaratýlmýþtýr ve her þeyin
hayatta bir görevi vardýr.(112) Çocuðun bu tür bir düþünceye sahip olmasýnda yetiþkinlerin
rolü küçümsenemez. Çünkü, gözünü açtýðý andan itibaren bütün ihtiyaçlarý büyükleri
tarafýndan karþýlanan çocuk, dünyadaki her þeyin kendisine hizmet için yaratýlmýþ olduðuna
inanmakla pek hatalý sayýlmaz. Son çocukluk yýllarýna kadar devam eden bu düþüncenin
tesiriyle, çocuk her þey hakkýnda pratik bir þekilde akýl yürütmektedir. Meselâ, "Güneþ bizi
aydýnlatmak için yaratýlmýþtýr."; "nehir, üzerinde kayýkla gezmek için akmaktadýr."(113)
Ýnsana yaratýlýþtan bu tür duygularýn verilmiþ olmasý dikkat çekicidir. Acaba insanýn,
kendisine çeþitli nimetler sunan yaratýcýsýný aramasý mý istenmiþtir? Yoksa, her þeyin olduðu
gibi, bu dünyaya
gönderiliþin de bir gayesi olduðu düþüncesine, bir yönlendirme mi vardýr? Kur'ân-ý Kerîm'de
insanoðlunun egosantrik duygularýna hitap eden pek çok ayetin varlýðý da dikkat çekicidir.
Allah Teâlâ,
"Ademoðlunu þerefli kýlarak, onlarýn karada ve denizde gezmelerini saðladýðýný, temiz
nimetlerle onlarý rýzýklandýrdýðýný"(114) bildirirken; baþka birçok âyette ise, "Ýnsan için
yeryüzünde ve gökyüzünde olan her þeyi; Güneþ'i, Ay'ý, yýldýzlan, denizi, geceyi, gündüzü,
nehirleri... müsahhar (faydalanýlabilir) kýldýðýndan(115) bahsetmektedir.
108. Alaylýoðlu-Oðuzkan, age, s. 27.
109. Mithat Enç, Ruhbilim Terimleri Sözlüðü, Ank. 1974, s. 30.
110. Refia Þemin, Karakter Formasyonu, Ýst. 1968, s. 17; A. Oðuzkan Eðitim Terimleri
Sözlüðü, Ank. 1974, s. 25.
111. Pazarlý, Din Psikolojisi, s. 24; A. Vergote, Çocukta Din. (çev. E. Fýrat) AÜIFD. XXII, 323.
112. Jacquin, age, s. 79
113. Jacquin, age, s. 45.
114. Ýsrâ, 17/70.
115. Ra'd, 13/2; Ýbrahim, 4/32, 33; Nahl, 16112, 13, 14; Hacc, 22/65.
|
