Yeteri kadar sevgi alamayan ve gördüğü sevgiden emin olmayan çocuk, dikkatleri kendi üzerine çekmek için yalan söyleyebilir. Bunun için çocuğunuza doğru söyleme alışkanlığı kazandırmaya çalışmaktan çok, onun neden yalana başvurduğunu anlamak gerekir.
Sıklıkla yalan söyleyen çocukların ailelerinden gerekli eğitimi almadıkları, huzurlu ve sağlıklı bir aile ortamında yetişmedikleri bilinmektedir. Mesela evde çocuk telefona baktığında ve arayan kişi aile bireylerini sorduğunda “evde yok de!” denirse ve iki kere çocuğunuza “evde yok!” dedirtmişseniz, ondan sonra “oğlum sen niye yalan söylüyorsun?” diye kızmanız çok anlamlı değil. Çocuğuna “sigara içme” deyip, sigara içen babalara ne demeli peki... Burada inandırıcılık kayboluyor. O zaman büyükler olarak kendi davranışlarımızda tutarlı olmamız gerekir ki karşımızdakine bir şey söylediğimizde etkisini göstersin.
Çocuklar neden yalan söyler
1- Güvensizlik duygusu: Sevildiğini ya da kendisine değer verildiğini hissetmeye çocuk, bazı hikâyeler uydurarak dikkat çekmek veya güven kazanmak ister. Beş yaşına kadar çocuklarda benmerkezci (egosantrik) bir kişilik hâkimdir. Eşyaya ve olaylara kendi gözleriyle bakarlar. Altı yaşındaki çocuklarda yalan bir davranış bozukluğu olarak değerlendirilebilir. Eğer buna tembellik, tırnak yemek, kekemelik gibi davranışlar da dâhilse durum biraz ciddi demektir. Çocuklarda görülen bu tür davranış bozukluğu fark edilmez veya ciddiye alınmazsa zamanla içinden çıkılamayacak daha ağır bozukluklar ortaya çıkabilir.
2- Sorulardan kurtulmak için: Çocuklar, eğer yanlış yaptıkları davranışı kanıtlayacak biri olmazsa, cezadan kurtulabileceklerini düşünür. Örneğin elinde sürekli makasla dolaştığı halde eğer onu gören olmazsa, suçlayan da olmayacağını düşünür.
3- Onunla gurur duyulmasını ister: Örneğin çocuğunuz, okulda yapılan yarışmada, birinci olduğunda çok seviniyor ve bunu bir kutlama haline dönüştürüyorsanız, bir daha ki sefere kazanamadığında bile sırf sizi mutlu etmek adına yalan söyleyebilir.
4- İlgi çekmek için: Çocuklar bazen sadece ilgi çekmek için abartılmış hikâyeler anlatırlar. Örneğin gitar çalmayı bilmediği halde bütün arkadaşlarına bildiğini söyleyebilir. İlgi çekmekten keyif aldığı sürece, yalanına devam etmesi muhtemeldir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda onunla mutlaka konuşun. Gitar çalabildiği için değil, insanlara karşı nazik olduğu sürece ilgi ve sevgi göreceğini anlatın.
5- Heyecan için yalan söyler: Çocuklar kimi zaman, sadece eğlence olsun diye yalan söyler. Okul çağındaki çocuklar bazen yalan söylemekten gizli bir heyecan duyar. Bu çocukların amacı kötü biri olmak değil, sadece daha ne kadar ileri gidebileceklerini öğrenmek istemektir.
6- Cezadan kurtulmak için yalan söyler: Dürüst ve doğru sözlü olduğu için ceza gören bir çocuk, cezadan kaçmak için yalan söyleyebilir. Cezalandırma dayaktan ibaret değildir. Dayak en kötü disiplin aracıdır ve eğitime olumlu bir katkısı yoktur. Günah keçisi gibi devamlı suçlanan, kendisini savunmasına izin verilmeyen, başkalarıyla kıyaslanan çocuklar da bir anlamda cezalandırılmış demektir.
Çocuğunuz yalan söylediğinde nasıl bir yol izlemelisiniz
— Çocuklar anne-babayı taklit ederek büyürler. Çocuğun yalan söylemesini istemeyen anne-babalar kendileri iyi model olmalı, yalan söylememelidir.
— Koyduğunuz kurallar çocuğun gücünü aşmamalı, bağımsızlık ve kişilik alanını daraltmamalıdır.
— Çocuktan yapamayacağı şeyler istemeyin, yeteneğinin üzerinde beklentilere girmeyin, önüne aşamayacağı hedefler koymayın.
— İyi bir dinleyici olun, çocuğun isteklerini, sıkıntılarını, kaygılarını ve endişelerini dile getirmesine fırsat verin.
— Öfkelenmeyin. Onun ilk yalanını yakaladığınızda çok şaşırmış ve hayal kırıklığına uğramış gibi davranın. Dehşete düşmüş gibi davranmak yerine, onun neden yalan söylediğini hakkında nazikçe bir konuşma yapın. Bu davranışınız, sizin ondan doğru söylemesini beklediğinizi anlatır ve bir daha yalan söylememesini sağlayabilir.
— Sorunlu davranışlarını 'yalan söyleme' davranışından ayırın. İlk önce yanlış davranışı ve bunun sonuçlarını bulun. Örneğin çocuğunuz durup dururken sandalye kırdıysa ve bu konuda yalan söylüyorsa ilk önce sandalyeyi niçin kırdığını anlamaya çalışın. Sonra yalan söyleme davranışına dönün. Çocuğunuz okula bir nedenden dolayı gitmek istemiyorsa hatta hasta olduğunu bahane ediyorsa, onunla konuşun. Ona "Ya herkes hasta olmadığını ve yalan söylediğini anlarsa? Ya bir gün gerçekten hasta olursan? Öğretmenin sana inanır mı?" gibi sorular sorun.
— Tekrar sert olmaya başlamayın. Büyük ve sıklıkla söylenen yalanların daha ciddi karşılıkları olmalıdır. Ancak çocuğunuz yalan söyledikçe, ona daha sert cezalar vermeyin. Daha sert cezalar verdiğinizde yalan söylemesinin azaldığını görebilirsiniz, fakat bu kesinlikle yanlış bir yoldur. Daha ağır ceza vermek yerine, problemin üzerine gidin. Çocuğun neden ödevini yapmadığını ve bu konuda neden yalan söylediğini anlamaya çalışın. Onunla tartışın ve konuyu kendi açısından görebilmesine yardım edin. Ancak, yalan söylemenin yanlış olduğu konusunda asla ödün vermeyin.
— Çocuğu yalan kapanına kıstırmaya çalışmayın: Onun kendinden küçük kardeşine vurduğunu gördüğünüzde "kardeşine vurdun mu?" diye sormayın. Cevabı muhtemelen yalan olacaktır.
— Çocuğunuz arkadaşları ile dışarı çıkmak için beyaz yalanlar uydurabilir. Böyle durumlarda ona gerçeği söylediği takdirde izin verebileceğinizi, yalan söylemesine gerek olmadığını anlatın. Aileler kendileri hata yaptıklarında da bunlara mazeret bulmamalıdır. Bunun yerine yalan söylemenin, hatalarla baş etmek için tek yol olmadığını anlatmaya çalışmalılar. 7–10 yaş grubu çocuklara sahip olan aileler, okul çağı dönemini onlara güven aşılayabilmek için kullanabilirler.
— En iyi çocuklar bile bazen gerçeği abartabilir. Ancak şunu unutmayın ki, eğer çocuğunuzun bir sorunu olduğunda, sizinle konuşabileceğini hissederse, yalan söylemeye ihtiyaç duymayacaktır.
|
