Ebu Musa el-Eþ'ari, Radýyallahü anh, Hz. Peygamber sallallahü aleyhi vesellem'in þöyle dediðini rivayet etti: Her Müslümanýn üzerine sadaka vermesi farzdýr.
Ebu Musa elEþ'ari (Ra.) sordu:
Ey Allah'ýn Rasulü, eðer sadaka verecek imkaný yoksa?
Eliyle Çalýþsýn. Böylece hem kendine fayda versin, hem de sadaka görevini yerine getirsin.
Eðer bunu yapmaya da imkaný yoksa?
O zaman ihtiyaç sahibi birine yardým etsin.
Buna da gücü yetmez ise?
Ýyiliði (veya güzel bir þeyi) emretsin (teþvik etsin).
Bunu da yapamýyor ise?
O zaman, bari insanlara zararý dokunmasýn. Bu onun için bir sadakadýr!..(1)
Sadaka, Ýslam'ýn bir rahmet nizamý olduðunun delillerinden birisidir. Alan ve veren insanýn manevi duygularýný kuvvetlendirir. Toplumda sosyal kalkýnmayý saðlar. Fertleri birbirine kuvvetli bir þekilde baðlar. Medeni ve güçlü bir toplumun oluþmasýnýn temel dinamiklerinden biri olan yardýmlaþma, acýyý ve sevgiyi birlikte paylaþma duygularýný canlandýrýr. Böylece o toplum müreffeh, zengin ve medeni bir toplum olur.
Bu nedenledir ki Ýslam, sadakaya büyük önem vermiþ ve onu her Müslüman'ýn üzerine farz etmiþtir. Hz. Pefygamber sallallahü aleyhi vesellem, "Kendinizi, yarým bir hurma tanesiyle dahi olsa (onu sadaka vererek) cehennem azabýndan koruyun (2)" demiþtir. Sadakanýn sadece para ve malý Allah yolunda harcamakla olmayacaðýný dile getirmiþtir. Bir Müslüman'ý güler yüzle tebessüm ederek karþýlamanýn, iyi ve güzel bir iþ yapan kimseyi destekleyerek ona yardým etmenin, Sübhanellah, Elhamdülillah, Allahü Ekber, La ilahe Ýllallah diye Allah'ý zikrederek insan psikolojisini eðitip maneviyatýný kuvvetlendirmenin, insanlara tatlý söz söylemenin, iyiliði teþvik edip kötülüðe engel olmanýn, cemaatle namaz kýlmak için camiye gederken atýlan her bir adýmýn, insanlara faydalý olsun diye dikilen bir aðacýn ve o aðaçtan yenilen her bir meyvenin, koparýlan her bir yapraðýn, çalýnan her bir dalýn, kýsacasý insan ve hayvanlarýn faydalandýðý her þeyin, hatta haram yollara düþmemek için kiþinin kendi hanýmýyla cinsel münasebette bulunmasýnýn Allah katýnda sadaka olduðunu ilan etmiþ ve o kiþiye sevap kazandýracaðýný bildirmiþtir. Ýþte Allah Rasulü'nün sallallahü aleyhi vesellem, kýyamete kadar medeniyetlerin kurulmasýna öncülük eden orijinal sözlerinin manalarý:
Ebu Zerr el-Gifari radýyallahü anh þöyle dedi: "Bir grup sahabe Hz. Peygamber'e, sallallahü aleyhi vesellem, geldiler ve dediler ki: "Ya Rasulellah, içimizdeki zenginler sevaplarý alýp götürüyorlar. Bizim kýldýðýmýz namazý onlar da kýlýyor. Bizim tuttuðumuz orucu onlar da tutuyor. Ancak onlar bizden fazla olarak mallarýný infak ediyorlar. Bizim malýmýz olmadýðý için onlarýn sevaplarýna yetiþemiyoruz?!" Bunun üzerine Rasulullah sallallahü aleyhi ve sellem þöyle dedi:
Allah size sadaka vereceðiniz yollarý geniþletmedi mi? Söylediðiniz her bir "Sübhanellah" sadakadýr. Her bir "Allahü Ekber" sadakadýr. Her bir "Elahamdülillah" sadakadýr. Her bir "La ilahe illallah" sadakadýr. Ýyiliði emretmek sadakadýr. Kötülüðe engel olmak sadakadýr. Hanýmýnýzla cinsel iliþkiniz bile sadakadýr. Sahabeler þaþýrarak sordular:
Ya Rasulellah, bizden birisi þehvetine gittiði zaman sevap kazanýr mý?! Beþerin efendisi sallallahü aleyhi ve sellem þöyle cevap verdi:
Ne dersiniz, o kimse eðer þehvetini haram yollara yönlendirseydi günah kazanýr mýydý? Ýþte ayný þekilde þehvetini helal yollardan giderdiði için o kimseye sevap yazýlýr!.. (3)
Ebu Hureyra radýyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, þöyle dediðini rivayet etti: “Güneþin doðduðu her bir günde, insan vücudundaki eklemlerin sayýsý kadar sadaka vermen, üzerine vacip olur. Ýki insanýn arasýný adil bir þekilde düzeltmen sadakadýr. Bir insana bineðine binmesi için yardým etmen, veya yere düþen bir þeyini alýp kendisine vermen sadakadýr. Güzel sözler söylemen sadakadýr. Namaz kýlmak için camiye giderken attýðýn her adým sadakadýr. Ýnsanlara eziyet veren bir þeyi yoldan kaldýrýp kenara atman sadakadýr".(4)
“Cabir radýyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, þöyle dediðini rivayet etti: "Müslüman bir aðaç diktiði zaman, o aðaçtan yenilen her þey onun için sadakadýr. Çalýnan her þey onun için sadakadýr"(5). Müslim'in bir baþka rivayetinde: "Ýnsan ve hayvanlarýn o aðaçtan faydalandýðý her þey o aðacý diken için sadakadýr".
Adiyy b. Hatim radýyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, þöyle dediðini rivayet etti: "Bir hurma tanesinin yarýsýný dahi sadaka vererek kendiniz cehennem ateþinden koruyun. Yarým hurmayý da bulamayan kimse, güzel söz söyleyerek kendini cehennem azabýndan korusun".(6)
Ancak þunu da hatýrlatmakta yarar vardýr: Mali sadaka veren kimse sadaka alan kimseyi incitmeden, ona eziyet etmeden, tahkir etmeden bu görevi yerine getirmelidir. Aksi takdirde yaptýðý iþ haram olur. Hem sadaka vermesi onun bir görevidir. Bu nedenle sadakayý alan kimseye bu görevi yerine getirmesine vesile olduðu için teþekkür etmelidir. Ayrýca, sadakayý alan kimsenin kendi ayaðýna gelmesini beklemeden o kimseyi kendisi arayýp bulmalýdýr. Bu anlamda fakir zengine muhtaç deðildir. Bilakis zengin fakire muhtaçtýr. Zira Sevgili Peygamberimiz sallallahü aleyhi vesellem, muhtelif rivayetlerde zenginlerin fakirler sebebiyle rýzýklandýrýldýklarýný haber vermektedir.
Ýþte yukarýdaki hadisler gibi ilahi ölçülerden ilham alan ecdadýmýz üsküdar'da sadaka taþlarýyla meþhur olan bir medeniyet kurmuþlardýr. Topluma açýk cami avlularýnda derince oyulmuþ mermer taþlarýn içine, zengin olan elini uzatýp para býrakýr, fakir olan da elini daldýrýp ihtiyacý kadar para alýrdý. Ýhtiyacý olmayan ise o taþlara elini uzatmazdý!..
Ýlk hadisi þerif'teki ince bir nokta dikkatlerimizi celbetmektedir: Sevgili Peygamberimiz, Sallallahü Aleyhi ve Sellem, ufak bir sadaka verecek kadar bile parasý olmayan ve küçük de olsa faydalý bir iþ yapmaya imkan bulamayan bir kimse için:
Bari insanlara zararý dokunmasýn. Bu da onun için bir sadakadýr!.., buyurmaktadýr.
Biz þehadet ederiz ki, insanlara fayda verecek bir þey bulamasa bile, onlara zarar vermemeyi sadaka olarak deðerlendiren ve kiþiye sevap kazandýrdýðýný bildiren bu din HAK'týr... Bu ölçüyü getiren ve böylece insanlara zarar vermemeye bizleri teþvik eden bir Peygamber HAK'týr... Bu mükemmel din ve bu mükerrem Peygamberin mesajlarý kýyamete kadar bütün çaðlarý aydýnlatmaya devam edecektir... Sen!.. Bu yüce deðerleri bize öðreten güzel Peygamber!.. Selam olsun sana... En güzel dualar ve selamlar Senin üzerine olsun... Ey geçmiþin ve geleceðin efendisi... Kainatýn güneþi...
Dipnotlar:
1-Buhari, Zekat 30, Edeb 33. Müslim, Zekat 55
2-Buhari, Edeb 34, Zekat 10, Rikak 51, Tevhit 36. Müslim, Zekat 6670
3- Müslim, Zekat 53, Mesacit 142
4 -Buhari, Sulh 11, Cihat 72. Müslim, Zekat 56
5- Müslim, Müsâkât 7
6-Buhari, Edeb 34. Müslim, Zekat 6670
|
