Ebu Musa el-Eş'ari, Radıyallahü anh, Hz. Peygamber sallallahü aleyhi vesellem'in şöyle dediğini rivayet etti: Her Müslümanın üzerine sadaka vermesi farzdır.
Ebu Musa elEş'ari (Ra.) sordu:
Ey Allah'ın Rasulü, eğer sadaka verecek imkanı yoksa?
Eliyle Çalışsın. Böylece hem kendine fayda versin, hem de sadaka görevini yerine getirsin.
Eğer bunu yapmaya da imkanı yoksa?
O zaman ihtiyaç sahibi birine yardım etsin.
Buna da gücü yetmez ise?
İyiliği (veya güzel bir şeyi) emretsin (teşvik etsin).
Bunu da yapamıyor ise?
O zaman, bari insanlara zararı dokunmasın. Bu onun için bir sadakadır!..(1)
Sadaka, İslam'ın bir rahmet nizamı olduğunun delillerinden birisidir. Alan ve veren insanın manevi duygularını kuvvetlendirir. Toplumda sosyal kalkınmayı sağlar. Fertleri birbirine kuvvetli bir şekilde bağlar. Medeni ve güçlü bir toplumun oluşmasının temel dinamiklerinden biri olan yardımlaşma, acıyı ve sevgiyi birlikte paylaşma duygularını canlandırır. Böylece o toplum müreffeh, zengin ve medeni bir toplum olur.
Bu nedenledir ki İslam, sadakaya büyük önem vermiş ve onu her Müslüman'ın üzerine farz etmiştir. Hz. Pefygamber sallallahü aleyhi vesellem, "Kendinizi, yarım bir hurma tanesiyle dahi olsa (onu sadaka vererek) cehennem azabından koruyun (2)" demiştir. Sadakanın sadece para ve malı Allah yolunda harcamakla olmayacağını dile getirmiştir. Bir Müslüman'ı güler yüzle tebessüm ederek karşılamanın, iyi ve güzel bir iş yapan kimseyi destekleyerek ona yardım etmenin, Sübhanellah, Elhamdülillah, Allahü Ekber, La ilahe İllallah diye Allah'ı zikrederek insan psikolojisini eğitip maneviyatını kuvvetlendirmenin, insanlara tatlı söz söylemenin, iyiliği teşvik edip kötülüğe engel olmanın, cemaatle namaz kılmak için camiye gederken atılan her bir adımın, insanlara faydalı olsun diye dikilen bir ağacın ve o ağaçtan yenilen her bir meyvenin, koparılan her bir yaprağın, çalınan her bir dalın, kısacası insan ve hayvanların faydalandığı her şeyin, hatta haram yollara düşmemek için kişinin kendi hanımıyla cinsel münasebette bulunmasının Allah katında sadaka olduğunu ilan etmiş ve o kişiye sevap kazandıracağını bildirmiştir. İşte Allah Rasulü'nün sallallahü aleyhi vesellem, kıyamete kadar medeniyetlerin kurulmasına öncülük eden orijinal sözlerinin manaları:
Ebu Zerr el-Gifari radıyallahü anh şöyle dedi: "Bir grup sahabe Hz. Peygamber'e, sallallahü aleyhi vesellem, geldiler ve dediler ki: "Ya Rasulellah, içimizdeki zenginler sevapları alıp götürüyorlar. Bizim kıldığımız namazı onlar da kılıyor. Bizim tuttuğumuz orucu onlar da tutuyor. Ancak onlar bizden fazla olarak mallarını infak ediyorlar. Bizim malımız olmadığı için onların sevaplarına yetişemiyoruz?!" Bunun üzerine Rasulullah sallallahü aleyhi ve sellem şöyle dedi:
Allah size sadaka vereceğiniz yolları genişletmedi mi? Söylediğiniz her bir "Sübhanellah" sadakadır. Her bir "Allahü Ekber" sadakadır. Her bir "Elahamdülillah" sadakadır. Her bir "La ilahe illallah" sadakadır. İyiliği emretmek sadakadır. Kötülüğe engel olmak sadakadır. Hanımınızla cinsel ilişkiniz bile sadakadır. Sahabeler şaşırarak sordular:
Ya Rasulellah, bizden birisi şehvetine gittiği zaman sevap kazanır mı?! Beşerin efendisi sallallahü aleyhi ve sellem şöyle cevap verdi:
Ne dersiniz, o kimse eğer şehvetini haram yollara yönlendirseydi günah kazanır mıydı? İşte aynı şekilde şehvetini helal yollardan giderdiği için o kimseye sevap yazılır!.. (3)
Ebu Hureyra radıyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, şöyle dediğini rivayet etti: “Güneşin doğduğu her bir günde, insan vücudundaki eklemlerin sayısı kadar sadaka vermen, üzerine vacip olur. İki insanın arasını adil bir şekilde düzeltmen sadakadır. Bir insana bineğine binmesi için yardım etmen, veya yere düşen bir şeyini alıp kendisine vermen sadakadır. Güzel sözler söylemen sadakadır. Namaz kılmak için camiye giderken attığın her adım sadakadır. İnsanlara eziyet veren bir şeyi yoldan kaldırıp kenara atman sadakadır".(4)
“Cabir radıyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, şöyle dediğini rivayet etti: "Müslüman bir ağaç diktiği zaman, o ağaçtan yenilen her şey onun için sadakadır. Çalınan her şey onun için sadakadır"(5). Müslim'in bir başka rivayetinde: "İnsan ve hayvanların o ağaçtan faydalandığı her şey o ağacı diken için sadakadır".
Adiyy b. Hatim radıyallahü anh Allah Rasulü'nün, sallallahü aleyhi vesellem, şöyle dediğini rivayet etti: "Bir hurma tanesinin yarısını dahi sadaka vererek kendiniz cehennem ateşinden koruyun. Yarım hurmayı da bulamayan kimse, güzel söz söyleyerek kendini cehennem azabından korusun".(6)
Ancak şunu da hatırlatmakta yarar vardır: Mali sadaka veren kimse sadaka alan kimseyi incitmeden, ona eziyet etmeden, tahkir etmeden bu görevi yerine getirmelidir. Aksi takdirde yaptığı iş haram olur. Hem sadaka vermesi onun bir görevidir. Bu nedenle sadakayı alan kimseye bu görevi yerine getirmesine vesile olduğu için teşekkür etmelidir. Ayrıca, sadakayı alan kimsenin kendi ayağına gelmesini beklemeden o kimseyi kendisi arayıp bulmalıdır. Bu anlamda fakir zengine muhtaç değildir. Bilakis zengin fakire muhtaçtır. Zira Sevgili Peygamberimiz sallallahü aleyhi vesellem, muhtelif rivayetlerde zenginlerin fakirler sebebiyle rızıklandırıldıklarını haber vermektedir.
İşte yukarıdaki hadisler gibi ilahi ölçülerden ilham alan ecdadımız üsküdar'da sadaka taşlarıyla meşhur olan bir medeniyet kurmuşlardır. Topluma açık cami avlularında derince oyulmuş mermer taşların içine, zengin olan elini uzatıp para bırakır, fakir olan da elini daldırıp ihtiyacı kadar para alırdı. İhtiyacı olmayan ise o taşlara elini uzatmazdı!..
İlk hadisi şerif'teki ince bir nokta dikkatlerimizi celbetmektedir: Sevgili Peygamberimiz, Sallallahü Aleyhi ve Sellem, ufak bir sadaka verecek kadar bile parası olmayan ve küçük de olsa faydalı bir iş yapmaya imkan bulamayan bir kimse için:
Bari insanlara zararı dokunmasın. Bu da onun için bir sadakadır!.., buyurmaktadır.
Biz şehadet ederiz ki, insanlara fayda verecek bir şey bulamasa bile, onlara zarar vermemeyi sadaka olarak değerlendiren ve kişiye sevap kazandırdığını bildiren bu din HAK'tır... Bu ölçüyü getiren ve böylece insanlara zarar vermemeye bizleri teşvik eden bir Peygamber HAK'tır... Bu mükemmel din ve bu mükerrem Peygamberin mesajları kıyamete kadar bütün çağları aydınlatmaya devam edecektir... Sen!.. Bu yüce değerleri bize öğreten güzel Peygamber!.. Selam olsun sana... En güzel dualar ve selamlar Senin üzerine olsun... Ey geçmişin ve geleceğin efendisi... Kainatın güneşi...
Dipnotlar:
1-Buhari, Zekat 30, Edeb 33. Müslim, Zekat 55
2-Buhari, Edeb 34, Zekat 10, Rikak 51, Tevhit 36. Müslim, Zekat 6670
3- Müslim, Zekat 53, Mesacit 142
4 -Buhari, Sulh 11, Cihat 72. Müslim, Zekat 56
5- Müslim, Müsâkât 7
6-Buhari, Edeb 34. Müslim, Zekat 6670
|
