Narsisistik kiþiler kendilerini özel ve önemli görürler, sýradan bir insan olmaktan çok korkarlar. Kendilerinin özel olduðunu göstermek için daima çabalarlar. Týpký köpek balýklarýnýn boðulmamak için devamlý yüzmek zorunda olduklarý gibi, narsisistler de depresyonun derinliklerinde boðulmamak için övgüyle beslenir ve özel olduðu hissini hep yaþamak isterler. Bu ruh hâlinde bulunanlarý yakýndan tanýmak için temel özelliklerini bilmek gerekir.
Temel özellikleri
1. Kendilerinin önemli olduðuna iliþkin büyüklük duygularý taþýrlar, baþarý ve yeteneklerini abartýrlar.
2. Kendilerini üstün, özel, deðerli ve önemli görürler, hep saygý görmeyi beklerler.
3. Hayal dünyalarýnda güç, baþarý, þöhret, para, güzellik ve aþk ön planda yer alýr.
4. Övgü ile beslenirler, kendilerine iltifat edilmesi için ortam hazýrlarlar.
5. Eleþtiriye aþýrý duyarlýdýrlar.Kendilerine yapýlan eleþtiriye iyi amaçlý eleþtiri bile olsa aþaðýlanmýþ olma, öfke ve utanç duygularý ile tepki verirler.
6. Menfaatçidirler. Kiþiler arasý iliþkileri kendi çýkarlarý için kullanýrlar. Planladýklarý amaçlarýna ulaþmak için her türlü hile ve aldatmayý normal kabul ederler.
7. Kendilerinin, ancak özel kiþiler tarafýndan anlaþýlabilecek kadar özel olduklarýný düþünürler.
8. Empati yapamazlar. Baþkalarýnýn ne hissettiðini, nelere ihtiyaç duyduklarýný anlayamaz ve hissedemezler. Arkadaþý hastalanarak verdiði randevuya gelemezse buna kýzar ve þaþýrýr. Onun bu mazeretini anlayamaz.
9. Kin, öfke ve kýskançlýk duygularý fazladýr. Acýma ve affetme gibi güzel duygularý kendi çýkarlarýna göre hisseder ve bunlarý kullanýrlar.
10. Hak duygusu hep kendine yöneliktir. Hak kazandýðý, kayýrýlmasý gerektiði, sýrada beklememesi gerektiði, hep kendisine ayrýcalýk yapýlmasý gerektiði beklentisi içindedirler.
11. Büyük ideallerine kavuþtuklarýnda gerçek kiþilikleri daha çok ortaya çýkar. Her masada farklý konuþmak, durumlara göre ilkelerini deðiþtirmek yaþam felsefeleridir.
Narsisistlerin korkularý ve baþarýlarý
Mezarlýktan ýslýk çalarak geçmek korkan pek çok kimsenin yaptýðý bir þeydir. Cesaret gösterisinde bulunurken gerçekte son derece korkuyordur. Fakat korkmuyor taklidi yapmak zorundadýr. Ýþte bunun gibi, narsisistlerin bir kýsmý eksiklik, aþaðýlýk duygularýný bastýrmak için kendilerine güveniyor rolü yaparlar. Fakat bu rolü içselleþtirdikleri için dýþarýya güvenli gözükürler.
Korku ile güven arasýndaki zihinsel duvar çok incedir ve her an yer deðiþebilir. Amacý bir insandan daha fazla bir þey olduðunu ispatlamak olan bir kiþi düþününüz. Bu insanýn en büyük korkusu sýradan bir kiþi olmaktýr. Dünyada en büyük ve en deðerli þey olarak kendilerini hissettikleri için, bunu kanýtlama çabasý içinde çýrpýnýrlar, çok çalýþýrlar. Bunun için yetenekli ve iddialýdýrlar. Bilim, sanat, spor, politika, komutanlýk, liderlik ve ticaret gibi rekabet edilen alanlardaki her þeyi, bu kiþiler keþfederler dersek abartýlý olmaz. Bu kiþileri dengelemeye çalýþan din adamlarýnýn, azizlik ve velayet derecelerinin artmasý da insanlýða ikinci faydalarýdýr.
Öncelik içgüdüsü taþýrlar
Bir narsisist, kendisi için iyi olanýn tek iyi ve tek yol olduðuna inanýyor ve bundan vazgeçmiyorsa, onun hata yapmasýný beklemek fakat onaylamadýðýnýzý belli etmekten baþka yapacak bir þey yoktur. Ýnsanda içgüdüsel olarak ilk ve evvela kendini sevmek, kendi ihtiyaçlarýna öncelik vermek duygusu vardýr. Baþkalarýný düþünmek,baþkalarýnýn ihtiyaçlarýný önemsemek, egomuzun hoþuna gitmez. Ancak insan gibi yaþamak için, egomuzun bu yönünü dengelememiz gerekir. Halk arasýnda çok kullanýlan, “önce can sonra canan” sözü adil bir duygunun ifadesi deðildir. Önce doðrular ve ilkeler gelmelidir. Can veya canan hoþlansa da, hoþlanmasa da “önce ilkeler” diyebilmek bilgece davranýþtýr.
Narsisist kiþilerde baþkalarýnýn ihtiyaçlarýný, arzularýný, yeteneklerini, isteklerini görme kabiliyetleri geliþmemiþtir. Bu sebeple empati yoksunluðu onlarý sevenlere acý çektirir. Onlarý sevenler kimliksiz olmak zorundadýrlar.
Ben merkezci narsisistleri seven pek çok eþ veya kiþi, onlarýn kendilerini sevmeme nedenini araþtýrýrlar ancak bulamazlar. Kusurlarý kendilerinde aramaya baþlarlar. Böyle narsisistleri sevenler hayatlarýný mahvederler. Bir þeye ihtiyaçlarý olduðu zaman empatiye sahipmiþ gibi davranýr ve rol yaparlar. Etkileyici, çarpýcý, rol yapýcý davranýþlarýný çoðu zaman farkýnda olmadan gerçekleþtirirler. Alçakgönüllü rolü oynarken bile narsisistler egolarýný parlatmaktadýrlar. Ýkiyüzlülükten farklý olan yönleri, bu davranýþlarý kiþiliklerinin gereði olarak yaparlar.
Eleþtiriye tahammülsüzdürler
Hata yapmaktan çok korktuklarý için, hatalarýnýn söylenmesini hemen kiþiselleþtirirler. En basit eleþtiriyi kiþiliklerine yapýlmýþ bir müdahale, kendilerine atýlan bir ok gibi görürler. Kendilerini aþaðýlanmýþ gibi hissederler, bu onlarý çok sýkar.
Kendi hatalarý konusunda objektif davranabilme becerisi kazanamadýklarý için, eleþtiride ýsrar ederseniz sizi suçlamaya baþlayacaktýr. Sizin yanýldýðýnýzý ispat etme çabasý ilk yapacaðý þeydir. Eðer eleþtirinizde haklýysanýz, sizi küçük düþürerek tatmin olma yolunu seçecektir. Bu hâliyle narsisisti, zavallý bir çocuða benzetebiliriz. Eleþtiriyi kendisine haksýz bir saldýrý gibi algýlýyor, söylenenleri doðru-yanlýþ ikileminden geçirmiyor ve etrafýnda nefret uyandýrýyor.
Narsisistik kiþi ile iliþki kurmak zorunda iseniz, kararlý ve tutarlý olmalýsýnýz. Ne istediðinizi tam olarak bilmelisiniz. Pazarlýk yapmadan karar vermemelisiniz. Böyle insanlarla saðlamcý iþ yapmak, bedeli peþin almak gerekir, yoksa çok incinirsiniz.
Tatminsizdirler
Sýradan insan olmak korkularý, hep daha çok þey istemeleri, yetinme duygularýnýn olmamasý onlarýn hýrslý olmalarýna neden olur.
Kendilerinin gerçek sýnýrlarýnýn neresi olduðunu bilemezler. Kendilerini bir bütünün parçasý gibi görmedikleri ve her þeyi kontrol edebilecekleri duygusuna sahip olmalarý, sürekli gerilimde olmalarýna neden olur. Küçük bir düzensizliði, eleþtiriyi ve hatayý tehdit olarak algýlarlar.
Ýnsanlarýn ona hep haksýzlýk yaptýklarýný düþünmelerini isterler. Ýnsanlarýn kendilerini memnun etmek için yeterince çaba harcamadýðýna inanmalarý, onlarý gerer.
Kendilerinden ve baþkalarýndan beklenti standartlarý yüksektir. Bu sebeple çok sýk sinirlenirler. Ýstek ve emirlerinin insanlar tarafýndan kasten unutulduðunu düþünürlerse, huysuzluklarý artar.
Canlarý sýkýldýðý zaman, herkesin de canýný sýkarlar. Kazanamadýklarý zaman çok öfkelenirler ve etrafta psikolojik terör havasý estirirler.
Depresyona girme eþikleri çok düþüktür. Narsisistler kýzgýn, sinir bozucu, ruh karartýcý hâlleri sýk yaþarlar. Depresyondadýrlar fakat bunu kabul etmezler. Depresyonu, “örtülü depresyon” þekilde yaþarlar. Öfkelilik, içki-sigaraya düþme, unutkanlýk, bedensel arazlar þeklinde maskelenmiþ depresyonla hekime zorla baþvururlar.
Mutlu olmayan, gergin, öfkeli ve incitici hâlleri nedeniyle zor insanlardýr. Doymayý bilmezler, çünkü psikolojik olarak açgözlüdürler.
Prof. Dr. Nevzat TARHAN / Diyanet Aylýk Dergi
|
